Ekki þarf oft að fara um göngustíga Reykjavikur, eða annarra sveitarfélaga, til að komast að því að þar ríkja fremur tilviljanakenndar umferðarreglur. Erfitt er að framfylgja hefðbundnum umferðarreglum. Þar eru margs konar vegfarendur sem fara um á mjög mismunandi hraða: Hundar, lausir og í bandi, göngufólk, hlauparar, skokkarar, börn, eldri borgarar, fólk með barnavagna, á línuskautum og á reiðhjólum.
Í fyrstu mætti halda að það sé hið besta mál að fá sem mesta nýtingu göngustíga (og gangstétta). En göngustígar hafa ekki verið hannaðar með hjólreiðar í huga. Því miður hefur það verið opinber stefna að hvetja hjólreiðafólk til að hjóla á göngustígum. Því er nú svo komið að flestir halda að hjólreiðamenn eigi að hjóla á göngustígum og gangstéttum. Það þarf því oft að minna fólk á að hjólreiðamenn eiga samkvæmt umferðarlögum að hjóla á akbrautum. Þar eru þeir sýnilegir, þar eru samgöngur greiðar og þar gilda skýrar umferðarreglur. Hjólreiðamenn eru aðeins gestir á gangstéttum og mega t.d. ekki hjóla eftir gangbraut. Stjórnvöld hafa lagt mikla alúð við að bæta aðstöðu þeirra sem kjósa að fara ferða sinna á einkabílum. Nú er hins vegar öllum orðið ljóst að það hefur bitnað á öllum öðrum samgönguháttum.
Fyrir u.þ.b. 15 árum fór Reykjavikurborg að merkja einstaka göngustíga með hjólareinum. (svonefndir1+2 stígar). Þessi ákvörðun var ekki vel ígrunduð því að með þessum framkvæmdum urðu allar umferðarreglur gangandi og hjólandi vegfarenda einungis ruglingslegri en áður. Reynslan hefur sýnt að þessir 1+2 - stígar hafa ekki bætt öryggi vegfarenda, því að í stað þess að þar ríki einföld hægriregla gilda þar nú allt að 6 mismunandi umferðarreglur, eins og hér á eftir verður lýst. Þetta var ódýr en alröng tilraun til að koma til móts við óskir hjólreiðafólks sem bað um hjólreiðabrautir aðskildar frá göngustígum.
Óljósar umferðarreglur = minnkað umferðaröryggi
Dæmi um mismunandi umferðarreglur á göngustígum borgarinnar:
# Þegar hjólarein er ekki afmörkuð á göngustíg ríkir hefðbundin hægriregla og varúðarregla (eins og á akvegum).
# Hjólareinar eru svo mjóar, að hjólreiðamenn geta ekki mæst á þeim. Ef hjólareinin er vinstra megin í ferðastefnu á að hjóla fram úr öðrum hjólreiðamanni honum á hægri hönd en gangandi vegfaranda er mætt vinstra megin. Ef hjólreiðamaður mætir eða hjólar fram úr öðrum hjólreiðamanni þarf hann vegna þrengsla á hjólastígnum að víkja til hægri út á göngustíginn. Þetta veldur óvissri réttarstöðu hjólreiðamannsins ef slys verða.
# Þegar hjólareinin er hægra megin í ferðastefnu á hjólreiðamaður að halda sig sem lengst til hægri á stígnum. Hann þarf hins vegar að víkja til vinstri og væntanlega út á göngustíginn þegar hann þarf að hjóla fram úr öðrum hjólreiðamanni.
# Á sama stígnum getur hjólareinin stundum verið hægra megin og annars staðar vinstra megin. Þar á milli er engin hjólarein eins og sjá má á Fossvogsstígnum. Ástandið getur því verið mjög ruglingslegt og valdið öryggisleysi, einkum á meðan ekki hafa verið gefnar út neinar sérstakar umferðarreglur á stígum sem þannig er ástatt um.
# Á öðrum stígum getur hjólareinin birst og horfið eins og oft hefur gerst meðfram Sæbrautinni. Hjólreiðamenn þurfa því ýmist að fara fram úr gangandi eða hjólandi umferð vinstra- eða hægra megin, allt eftir því hvort línan er til staðar eða ekki. Þá er heldur ekki sama hvort gangandi eða hjólandi umferð er mætt, eins og áður segir.
# Þegar snjór liggur yfir stígum og merkingar eru huldar, ríkja óljósar umferðarreglur, enda ekki venjan að þar ríki staðfestar umferðarreglur. Þeir sem muna hvorum megin hjólareinin er gætu verið á "röngum" stað í huga þess hjólreiðamanns eða göngumanns, sem þeir mæta og ætla að fylga hægri reglunni.
# Það orkar mjög tvímælis að merkja aðskilnaðarlínu með óbrotinni línu því að ljóst er, að tveir hjólreiðamenn geta ekki mæst eða verið samhliða á því þrönga svæði sem þeim er úthlutað. Það er lögbrot að fara yfir óbrotna linu.
# Ef slys verður, er skaðabótaskylda afar óljós og hætta á að hún verði dæmd eftir mismunandi sjónarmiðum þeirra, sem um málið fjalla. Tryggingafélög dæma alltaf fyrst - væntanlega oftar en ekki - sér í hag
# Þau sveitarfélög sem merkt hafa stíga með 1+2 - línu hafa aldrei gefið út sérstakar umferðarreglur sem gilda á þessum stígum. Þau hafa hvorki haft umferðaröryggi í huga né heldur haft samráð við hagsmunaðaila.
Allt þetta reglnarugl getur ekki talist sérlega uppbyggjandi og ekki að furða þótt ruglið haldi áfram þegar fólk fer svo að aka bílum á vegum landsins
Í vetur sem leið féllst Reykjavíkurborg á beiðni Landssamtaka hjólreiðamanna að fjarlæga þessar línur sem afmarka hjólareinar á göngustígum. Verður það vonandi gert fyrir 40 ára afmæli "H-dagsins" 26. maí n.k. Í framhaldi af því mun borgin svo vonandi kynna í allt sumar hefðbundna hægrireglu á göngstígum um leið og hún hefst handa við lagningu nothæfra hjólreiðabrauta meðfram stofnbrautum borgarinnar.
Magnús Bergsson
Er í stjórn Landssamtaka hjólreiðamanna